数学・工学事典

発散

% 空間のベクトル場 $\vt{a}=a_x\vt{i}+a_y\vt{j}+a_z\vt{k}$ に対して, 微分演算子 % \begin{align*} \nabla = \vt{i}\frac{\partial}{\partial x} + \vt{j}\frac{\partial}{\partial y} + \vt{k}\frac{\partial}{\partial z} \end{align*} % を用いて, % \begin{align*} \nabla\bdot\vt{a} &=\left(\vt{i}\frac{\partial}{\partial x} +\vt{j}\frac{\partial}{\partial y} +\vt{k}\frac{\partial}{\partial z}\right) \bdot (a_x\vt{i}+a_y\vt{j}+a_z\vt{k}) \\ &= \frac{\partial a_x}{\partial x} +\frac{\partial a_y}{\partial y} +\frac{\partial a_z}{\partial z} \end{align*} % と定められるスカラー場を $\vt{a}$ の\ommindex{発散}{はっさん}といい, $\div{\vt{a}}$ と表す。

発散の性質

% ベクトル場 $\vt{a}$, $\vt{b}$, スカラー場 $\varphi$ および定数 $c$ に対して, 次の性質が成り立つ。 % \begin{enumerate} \item[(1)] $\div(c\,\vt{a})=c\,(\div\vt{a})$ \item[(2)] $\div(\vt{a}+\vt{b})=\div\vt{a}+\div\vt{b}$ \item[(3)] $\div(\varphi\,\vt{a})=(\grad{\varphi})\bdot\vt{a}+\varphi\div{\vt{a}}$ \end{enumerate} %